HÜKMÜN AÇIKLANMASININ GERİ BIRAKILMASI (HAGB) MÜESSESESİ
Hükmün açıklanmasının geri bırakılması (HAGB), sanık hakkında verilen cezanın, belirlenen denetim süresi içinde sonuç doğurmamasını ifade etmektedir
Hükmün açıklanmasının geri bırakılması (HAGB), sanık hakkında verilen cezanın, belirlenen denetim süresi içinde sonuç doğurmamasını ifade etmektedir. Sanık, denetim süresi içinde kasıtlı bir suç işlemez ve yükümlülüklere uygun davranır ise hakkında verilen ancak açıklanmayan ceza hükmü ortadan kalkmaktadır. Hükmün açıklanmasının geri bırakılması (HAGB), Ceza Muhakemesi Kanununun 231’inci maddesinde düzenlenmiştir. Buna göre sanığa yüklenen suçtan dolayı yapılan yargılama sonunda hükmolunan ceza, iki yıl veya daha az süreli hapis veya adlî para cezası ise; mahkemece, hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilebilir.
Daha kolay bir dille anlatmak gerekirse; HAGB kararı ilk defa suç işlemiş ya da bir şekilde suça karışmış kişilere verilen ikinci bir şans gibidir. Mahkemenin sanığa “Evet sen bu suçu işlemişsin. Ancak hakkında daha önce bir hükmün açıklanmasının geri bırakılması (HAGB) kararı verilmemiş. Sana vereceğim ceza iki yıl ya da iki yılın altında yahut para cezasıdır. Daha önce kasıtlı olarak hiç bir suç işlememişsin. Bununla birlikte mağdurun zararlarını da gidermeyi kabul ettin. Senin hakkında olumlu düşünüyorum ve sana 5 yıl denetim süresi veriyorum. Bu 5 yıl içinde suç işlemezsen hakkında vermiş olduğum mahkumiyet kararını tamamen sileceğim ve beraat etmiş gibi olacaksın. Ancak 5 yıl içinde başka bir suç işlersen sana verdiğim bu ceza ve işlediğin yeni suçun cezasını çekeceksin.” demesidir.
Hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı verilmesiyle birlikte sanığa ceza verilmekte, ancak açıklanmayarak askıya alınmaktadır. Böylece suç işleyen sanığa hukukî müdahale ve cezaî yaptırım uygulanmayarak bir şans daha tanınmaktadır.
Hükmün açıklanmasının geri bırakıldığı ceza, kişinin adli sicil kaydında gözükmemektedir. Bu ceza henüz açıklanmadığı için ayrı bir sicilde tutulmaktadır.
Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması Kararı Verilebilmesinin Şartları Nelerdir?
Mahkemenin sanık hakkında hükmün açıklanmasının geri bırakılması (HAGB) kararı verebilmesi için bazı şartlar mevcuttur. Bu şartları şu şekilde sıralamak mümkündür;
-Sanık hakkında HAGB yasağının bulunmaması gerekir.
-Sanık hakkında verilen cezanın iki yıl ya da iki yıldan daha az olması ya da adli para cezası olması gerekir.
-Sanığın daha önce kasıtlı bir suçtan mahkumiyeti bulunmaması gerekir.
-Sanık, mağdurun veya kamunun zararlarını gidermiş olması gerekir.
-Sanığın yeniden suç işlemeyeceği yönünde mahkemede kanaat oluşması gerekir.
-Sanık, hükmün açıklanmasının geri bırakılmasını kabul etmesi gerekir.
-Sanık hakkında daha önce verilen bir hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı olmaması gerekir.
Hakimin HAGB kararı verebilmesi için kanunun aradığı şartların hepsinin birlikte sağlanması gerekmektedir. Aksi takdirde hakim, HAGB kararı veremez. Sanık hakkında hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı verilebilmesi için; mahkemenin yapmış olduğu yargılama sonucunda hükmettiği ceza, iki yıl veya daha az süreli hapis cezası ya da adlî para cezası olmalıdır.
Bazı suçlarda hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı verilemeyeceğine ilişkin özel kanunlarda düzenlemeler mevcuttur. Dolayısıyla bu suç tiplerinde mahkemenin sanık hakkında hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar vermesi mümkün değildir.
Buna göre;
-477 sayılı Disiplin Mahkemeleri Kanunu m. 63/2 gereği, bu kanun kapsamındaki disiplin suçlarının ceza miktarı ne olursa olsun hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilemez. Ancak, disiplin suçu 26.02.2008 tarihinden önce işlenmiş ise hükmün açıklanmasının geri bırakılması hükümleri uygulanabilir.
-Karşılıksız çek keşide etme suçu (5491 sayılı Çek Kanunu m. 5/10),
-İmar kirliliğine neden olma suçu,
-Disiplin veya tazyik hapsi gerektiren fiiller (Örneğin, taahhüdü ihlal veya nafaka borcunun ödenmemesi suçu nedeniyle hükmedilen tazyik hapsi, vb.).
-Anayasanın 174’üncü maddesinde koruma altına alınan inkılâp kanunlarında yer alan suçlar (CMK m. 231/14) bakımından hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı verilememektedir.
HAGB (Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması) Kararında Denetim Süresi Kaç Yıldır?
Hükmün açıklanmasının geri bırakılması (HAGB) denetim süresi;
-Sanık suç tarihinde 18 yaşından küçük ise (SSÇ ise) denetim süresi 3 YIL’dır.
-Sanık suç tarihinde 18 yaşından büyük ise denetim süresi 5 YIL’dır.
Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılmasına Karar Verilmesi Ve Denetim Süresi İçinde Yeniden Suç İşlenmesi
Sanık denetim süresi içinde kasten bir suç işlemez ve hakimin belirlediği diğer yükümlülüklere uygun davranır ise açıklanması geri bırakılan hüküm ortadan kaldırılarak davanın düşmesine karar verilir. Bu durumda hakkında HAGB kararı verilen kişi, yargılamadan önceki hukuki durumuna geri dönmektedir.
Sanık, denetim süresi içinde kasıtlı bir suç işler veya hakimin belirlediği yükümlülüklere aykırı davranır ise açıklanması geri bırakılan hüküm, mahkeme tarafından açıklanmaktadır. Denetim süresi içerisinde yeniden kasıtlı suç işleyen sanık hakkında açıklanması geri bırakılan hüküm aynen açıklanır. Suç işleyen sanık hakkında daha önce verilen ceza seçenek yaptırımlara çevrilemez, ertelenemez. Hükmün açıklanması, mahkeme tarafından yeniden duruşma açılması suretiyle yapılır.
Önemle belirtmek gerekir ki; 28.06.2014 tarihine kadar işlenen suçlarda birden fazla kere hükmün açıklanmasının geri bırakılması verilebilir. Bu tarihten sonra işlenen suçlarda birden fazla kere HAGB kararı verilmesi kanuni düzenleme nedeniyle mümkün değildir.
Hükmün açıklanmasının geri bırakılması için gereken koşulların sağlanması halinde, sanık hakkında verilen hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararındaki 5 (18 yaşından küçükler için 3) yıllık denetim süresi, HAGB kararının kesinleştiği tarihten itibaren başlamaktadır.
Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması Kararına Karşı İtiraz, İstinaf Ve Temyiz
HAGB kararına karşı kural olarak istinaf veya temyiz başvurusu yapılamaz. HAGB kararına karşı kararın tefhim veya tebliğ tarihinden itibaren 7 gün içinde itiraz edilebilmektedir. HAGB kararı, kural olarak itiraz kanun yoluna tabidir. İtiraz, kararı veren mahkemeye dilekçe verilerek yapılır. Kararı veren mahkeme, itirazı önce kendisi değerlendirir. Mahkeme, itiraz üzerine yapacağı incelemeyle kendi verdiği kararı düzeltebilir. Ancak kararı veren mahkeme itirazı yerinde görmez ise, itiraz dilekçesini itirazı incelemeye yetkili mahkemeye gönderir.
Yargıtay kararlarına göre HAGB itiraz dilekçesi incelemek üzere kendisine gönderilen mahkeme, itiraz edilen kararı hem usul hem esas açısından denetimden geçirecektir. Hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına itiraz, henüz etkin bir kanun yoluna dönüşmüş değildir. Yapılan itirazlar hakkında dosya üzerinden inceleme yapılarak karar verilmektedir.
Ceza Muhakemesi Kanunu M. 268 gereği olarak,
HAGB kararı, Asliye Ceza Mahkemesi tarafından verilmiş ise, hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararına itirazı incelemeye yetkili mahkeme, o yargı çevresindeki ağır ceza mahkemesidir (CMK m. 268/3-c). Örneğin, Manisa Asliye Ceza Mahkemesi’nin vermiş olduğu HAGB kararına itiraz, Manisa Ağır Ceza Mahkemesi tarafından incelenir.
Ağır Ceza Mahkemesi’nin hükmettiği HAGB kararına itirazı incelemeye yetkili mahkeme, HAGB kararını veren mahkemeyi sıra numarası olarak izleyen Ağır Ceza Mahkemesi’dir. Son numaralı daire için ise birinci daire yetkilidir (CMK m. 268/3-c). Örneğin, Manisa 1. Ağır Ceza Mahkemesi’nin verdiği HAGB kararına karşı yapılan itiraz, Manisa 2. Ağır Ceza Mahkemesi tarafından incelenir.
HAGB kararıyla ortada bir mahkumiyet hükmü olmadığı için kişi masumiyet karinesinden yararlanmaya devam eder. Bu nedenle HAGB kararı, kişinin hayatına hiçbir şekilde olumsuz etkide bulunmaz. HAGB kararı adli sicil kaydında özel bir bölüme kaydedildiğinden normal sabıka kaydında gözükmez. HAGB kararı ileride suç işlenmesi nedeniyle açıklanır, HAGB kararı açıklandığında kişinin kararı temyiz hakkı mevcuttur. Yani, kararın Yargıtay’da bozulması için kişiye yeni bir şans tanınır. Hükmün açıklanmasının geri bırakılması, bir kereye mahsus olmak üzere yargılanan şahsın kişisel ve sosyal hayatını bozmadan sürdürebilmesi için imkan tanıyan önemli bir ceza usul kurumudur.
Av. Zeynep Dönem Yiğit